قطع كتاب چيست؟

قطع كتاب چيست؟

وقتي كه مي خواهيم كتابي را چاپ كنيم،يكي از موضوعاته مهمی كه به آن مي پردازیم قطع کتاب است؛قطع کتاب یا همان اندازه کتاب اصطلاحاً به اندازهٔ درازا و پهنای کتاب می‌گویند، به عبارت دیگر، قطع کتاب به‌طور کلی اندازهٔ طول در برابر عرض هر برگ حساب می‌شود؛بعضی اوقات هم اندازهٔ طول در برابر عرض جلد یک کتاب است.

فلسفه به وجود آمدن قطع‌های مختلف کتاب آن است که برحسب نوع کاربرد یک کتاب، استفاده از آن آسانتر و کاربردی‌تر باشد.

برای مثال کتابی که بتوانیم به راحتی حمل کنیم و فضای زیادی لازم نداشته باشد را در قطع جیبی چاپ میکنیم.

رایج ترین قطع های کتاب عبارتند از : 

۱- قطع رقعی (20/5 * 14/5)

۲- قطع وزیری (24 * 17)

۳- قطع پالتویی (20/5 * 11)

۴- قطع رحلی (28/5 * 20/5)

۵- قطع خشتی (20/5 * 20/5)

۶- قطع جیبی (17 * 12)

دلیل نام گذاری قطع کتاب ها

باتوجه به تعریف های بالا از انواع قطع کتاب، متوجه شدیم که بین نام گذاری قطع و کاربرد آن ارتباطی وجود دارد؛ برای مثال:

– قطع تیموری مربوط به دوران تیموریان بوده است.

– قطع جیبی مخصوص کتاب هایی با همین اندازه میباشید تا در جیب جا شوند. مثل برخی کتاب دعاها که در ابعاد جیبی چاپ میشوند.

– قطع رحلی هم به این دلیل نامگذاری شده است که معمولا در مساجد برای خواندن آن ها از رحل یا چهار پایه چوبی استفاده میشود.

انواع قطع کتاب در ایران

قطع کتاب در ایران و در حالت استاندارد به چند مدل تقسیم میشود که هر کدام کاربرد خاص خود را داشته و در چاپ نوعی کتاب استفاده میشوند ، در ادامه لیستی کوتاه از انوع قطع را برای شما اورده ایم و سپس به توضیح جامع هرکدام خواهیم پرداخت.

رایج‌ ترین قطع کتاب

قطع وزیری

با ۳ بار تا کردن پی در پی کاغذ ۷۰ در ۵۰ سانتیمتر به اندازه تقریبی قطع وزیری می رسید که البته پس از پروسه چاپ برش داده می شود. در حال حاضر مرسومترین قطع برای کتاب در ایران اندازه قطع وزیری است. از این قطع بیشتر در نشر کتابهای علمی و دانشگاهی استفاده می شود.

قطع رقعی

قطع رقعی به طول و عرض تقریبی ۱۹×۱۰ سانتی‌متر میباشد.  این قطع عمدتاً برای کتاب‌های شعر، داستان، رمان و به طور کلی کتاب‌هایی استفاده می شود که مخاطب عام دارند. اندازه قطع رقعی در چاپ افست ۲۲ در ۱۵ سانتی‌متر و در چاپ دیجیتال ۲۱ در ۱۴ سانتی‌متر یا برابر با کاغذ A5 می‌باشد. باید توجه داشت که این ابعاد قبل از برش هستند و معمولا پس از عملیات برش در صحافی تا نیم سانتی‌متر از طرفین کتاب کاسته خواهد شد.

قطع رحلی

قطع کتاب رحلی از آن جهت به این نام خوانده میشود که هنگام خواندن کتاب، آنرا بر روی چهار پایه یا همان رحل قرار میدادند . قطع مزبور دارای اندازه‌ های متنوعی است ، رحلی کوچک: طول ۴۲، عرض ۲۷ سانتی‌متر، رحلی متوسط: طول ۵۰، عرض ۳۰ سانتی‌متر و رحلی بزرگ: طول ۶۰، عرض ۳۰ سانتی‌متر میباشد.

نکته: جالب است بدانید عموما کتاب‌ هایی چون قرآن مجید، مثنوی مولوی، شاهنامه فردوسی که در مجالس و محافل قرائت و خوانده می‌شده ، با این قطع رحلی بوده است.

قطع خشتی

خشتی از کهن ترین قطع های مورد استفاده در چاپ کتاب میباشد ،می توان کاغذ قطع ۴۵ در ۶۰ را به صورتی تا کرد که به شش قسمت ۲۰ در ۲۰ سانتی متری تقسیم شود که قطع خشتی بزرگ می رسیم. به همان صورت اگر کاغذ ۵۰ در ۷۰ هم باشد به اندازه ۲۳ در ۲۳ میرسیم که این ابعاد هم برای قطع کتاب خشتی بزرگ استاندارد است. از قطع خشتی که به صورت مربعی است اغلب برای کتابهای هنری، کودکان و طراحی کاتالوگ استفاده می شود.

قطع سلطانی (تیموری)

اندازه‌ای از قطع کتاب است که در اواخر عصر مغولان و اوایل عهد تیموریان برای کتاب‌های خطی در ایران رواج یافت که به این جهت آن را قطع تیموری نیز می‌گویند. طول و عرض تقریبی آن ۴۰×۳۰ سانتی‌متر است.

از دیگر قطع های موجود نیز میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

• قطع بیاضی
• قطع جانمازی
• قطع حمایلی
• قطع جیبی
• قطع پالتویی