اثر تلاش و فعالیت در امور دنیوی و اخروی
انسان موجودی دو بعدی شامل جسم و روح می‌باشد و هر کدام از این دو بعد شرایط خاصی برای رسیدن به کمال دارند. تلازم و ارتباط بسیار عجیبی بین جسم و روح وجود دارد به همین خاطر در آموزه‌های دینی به تلاش کردن برای حفظ توان جسم و روح تاکید بسیار شده است. در روایات گوناگونی آمده که در حفظ جسم خود کوشا باشید. افراد تنبل و راحت طلب کسانی هستند که به دلیل راحت طلبی به امراض مختلفی دچار شده اند. از مسواک زدن تا رعایت بهداشت فردی و عمومی همه این موارد مورد تاکید اسلام است. دین مبین اسلام فرهنگ ناب قرآنی انسان‌ها را از امور فردی به امور خانوادگی تشویق کرده و آنها را مأمور میکند که هر کس دارای خانواده است، مخصوصا اگر نفقه دیگران به عهده اوست، باید تلاش دو چندان داشته باشد و برای کسب روزی حلال به دور از تنبلی به تکاپو بپردازد. دین اسلام، دین کار و تلاش است، نه دین سستی و تنبلی لذا تعابیر عجیبی در مورد کسب روزی حلال در روایات آمده است.
پیامبر اکرم(ص) فرمودند:
مَنْ بَاتَ کالّاً مِنْ طَلَبَ الَحَلالْ باتَ مَغْفُور اًلَه[1]
«کسی که بر اثر خستگی از کار و تلاش
به خواب رود، آمرزیده شود»
در این روایت نکته بسیار مهمی وجود دارد و آن اینکه شخصی که برای خانواده‌اش زحمت می‌کشد و با این حالت به خواب می‌رود مورد آمورزش خداوند قرار می‌گیرد و نه آن کسی که به دنبال نماز و روزه شبانه روزی است و خرج خانواده‌اش را نمی دهد و احساس هم میکند که مورد آمرزش خداوند است در حالی که خداوند مغفرت خود شامل انسان زحمت کش میکند.
تلاش برای رفاه خانواده همواره مورد عنایت حضرت حق تا جایی که پیامبرخدا(ص)فرمود: کسی که برای کسب روزی خود و خانواده‌اش مسافرت میکند، روز قیامت زیر سایه عرش خداست در روزی که سایه‌ای نیست جز سایه ی او.
تَحْتَ ظِلّ العَرش یوُمَ لاظّل اِلّاظِلُه رَجُل خَرَجَ ضارباً
فِی الْارض یَطُلْبُ مِنْ فَضْلِ الله یَکُفَّ بهِ نَفْسَه
وَ یَعُسودُ بِه عَلی عَیالهِ[2]
قیامت صحنه برچیدن تمام عالم هستی است و طومار عالم به یک قدرت لایزال حضرت حق برچیده می‌شود و از صحنه هولناک آن همه انبیا برای بشر خبر آورده‌اند. آنچه که قرآن از قیامت به تصویر کشیده این است که هیچ یک از موجودات عالم از صحنه هولناک قیامت در امان نیستند و از فشار ترس و وحشت، احساس می‌شود آنها مست هستند در حالی که مست نیستند:
و اَنْتُم سُكَارَى وَمَا هُمْ بِسُكَارَى[3]
در این میان پیامبر خدا (ص) فرمودند افرادی هستند که در سایه عرش خدا و قدرت الهی در کمال امنیت به سر می‌برند و آنها افرادی هستند که برای تامین نیازهای خانواده‌شان سختی‌هارا به جان خریده، راحتی‌ها و… را رها کرده و به سفر رفتند تا جهت کسب روزی حلال برای خانواده خود و تامین امنیت و آرامش آنها تلاش کرده باشند.آری این افراد در روز قیامت در آرامش هستند.چه تعبیری بالاتر از اینکه دین مبین اسلام اینقدر افراد را تشویق به رفع نیازهای خود و خانواده میکند.
از این رو کاملا مشخص است که دین اسلام و کار کردن و دوری جستن از تنبلی استوار گشته و چقدر زیبا امور معنوی را با امور مادی ملزم دانسته و کارکردن را به دور از معنویت نمیداند. آن مذهب و دینی که بخواهد کار و تلاش را جدای از امور معنوی بداند، مسلماً دینی نیست که از طرف خداوند آورده شده باشد. دستورات بسیاری برای بدست آوردن مقامات معنوی در دسترس ماست از قبیل کم خوابیدن. ولی این به معنی اصلا نخوابیدن یا کم خوابی که برای جسم مضر باشد نیست. در واقع این دستورات به معنای مدیریت کردن امیال انسانی است و همان مثال زیاد خوابیدن، انسان را هم در امور مادی و هم معنوی متضرر می‌سازد، شخص را راحت طلب بار می‌آورد و از این روست که خدا به پیامبر (ص) می‌فرماید:
قُمِ اللَّيْلَ إِلَّا قَلِيلًا[4]
«شب بیدارشو به جز اندکی از آن»
******************************************************
[1]– امالی صدوق صفحه 289
[2]– دعائم السلام جلد 2 صفحه 15
[3]– سوره حج آیه 2
[4]-سوره مزمل آیه2